In de rouwadvertentie stond helemaal onderaan:
‘Iedereen is welkom!’
Je hoorde het haar gewoon zeggen: ‘Iedereen is welkom’. Geen ‘besloten kring’, iedereen was vanmiddag welkom bij de uitvaart van mijn buurvrouw.
Rouwen doe je soms alleen, maar ook samen. In verbinding gezien en gevoeld worden. Steun voelen in het zoeken in een nieuw en totaal ander leven. In het delen van gedachten, gevoelens en herinneringen. Dat begint met de uitvaart en vraagt daarna nog lange tijd veel liefs en kracht.
Een moeder schrijft op LinkedIn met regelmaat over haar zoon. Hij is overleden en zij rouwt in haar grote verlies. Ze schrijft over de moeilijke momenten, maar vertelt ook mooie en grappige verhalen. ‘Terug-schrijven’ noemt zij dat. Ze voegt altijd een prachtige foto bij haar vertellingen. Soms alleen van hem en soms met haar samen. Hoewel ik hem in zijn leven niet gekend heb, leef ik door haar teksten met haar mee. En ja soms leer ik door haar schrijven en soms laat ze me lachen.
Ik schreef onder één van haar posts:
‘Als het mag rouw ik een beetje met je mee, ik heb Roef niet gekend maar door jouw ‘terug-vertellingen’ met prachtige beelden ben ik steeds door jou én daardoor door hem geraakt. Ook door zijn glimlach…. dank’
Zij antwoordde daar onder:
‘Heel graag Esther! Hoe meer mensen aan hem denken en hem leren kennen, hoe fijner’
Op Blue Sky merkte iemand op dat juist de stilte van een ‘besloten kring’ voor sommige mensen zo wenselijk is. Ik kan dat goed begrijpen. De dood, rouwen en verdriet vragen ook om stil-staan en stil-zijn. En ik begrijp dat ieder verlies en iedere rouw om iets anders vraagt. Geen enkel mens en geen enkel pad of vorm van rouwen is hetzelfde. Ruimte daarvoor is goed.
Toch vraag ik met dit blog om stil te staan bij het effect van ‘uitvaart in besloten kring’. De beslotenheid is misschien prettig voor een kleine groep, maar zij sluit ook uit en negeert de rouw van mensen buiten de kleine kring. Ik heb me meerdere keren buitengesloten gevoeld. Na de zelfdoding van een goede vriend op de academie besloten zijn ouders dat zijn uitvaart in hele kleine kring plaats moest vinden. Wij studiegenoten mochten daar niet bij zijn. Ik kon verdrietig gissen naar het motief van dat besluit, maar wist zeker dat zij zich in hun besloten kring ook veel troost ontzegden. Troost uit de gesprekken met jonge mensen die van hem hielden en mooie herinneringen konden vertellen. Zij hebben die verhalen niet kunnen horen en niet kunnen lachen om de streken die hij uithaalde.
Ook na het overlijden van mijn beste vriend en later geliefde, mocht ik niet ceremonieel afscheid nemen. Hij was begraven voor ik wist dat hij dood was. Grafgravers in het kleine huisje op het kerkhof hielpen mij zijn graf te vinden. Daar stond ik: koud, het was winter, en alleen met voor hem een meegebrachte banaan. Wat hield hij van bananen. Na een minuut of wat wilde ik snel weg. Ik vond daar niet wat ik zocht.
Ook voelde ik mij buitengesloten toen mijn moeder besloot de uitvaart van mijn vader heel klein te houden. Ze wilde geen vreemden bij haar verdriet. Maar de voor haar vreemden waren mijn vrienden. Dat bepalen van haar was misschien wel heel begrijpelijk, maar voor mij vooral pijnlijk en eenzaam. Een deel van mij mocht er niet zijn.
Mijn lief ként niet al mijn relaties en wéét niet alles over de waardevolle relaties die ik heb of had. Dat hoeft ook niet, we hebben allebei óók een eigen leven. Dus hoeft hij na mijn dood niet te besluiten wie er wel of niet bij mijn uitvaart mogen zijn. Ik weet gelukkig dat hij de behoefte aan een besloten kring ook niet voelt.
Door de uitnodiging voor de uitvaart van mijn buurvrouw en haar zin onderaan de kaart die zo hartelijk welkom heette, moest ik er weer aan mijn pijnlijke momenten van buitengesloten zijn denken. Ik wijdde er vanmorgen een kort berichtje op Blue Sky aan:
‘Als mijn leven tot een eind is gekomen, mijn lief stuurt een kaart of zet een advertentie, schrijft op socials dat er een afscheid is, dan hoop ik dat hij de zin van mijn buurvrouw erbij zet: ‘Iedereen is welkom’
- met bijzondere dank aan Nicolette Kat, de moeder die zo mooi ‘terug-schrijft‘ en haar zoon Roef